Vài tháng trở lại đây, trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19, giá nông sản tại các tỉnh Tây Nguyên như xoài, bơ, mít …đồng loạt rớt giá, đình trệ. Tại xã Đắk Gằn, huyện Đắk Mil- vựa xoài lớn và có thương hiệu nhất tại tỉnh Đắk Nông – chỉ có thể bán được 5-6 nghìn đồng một kg. Giá xoài chỉ bằng một nửa so với năm ngoái. Bơ sáp, bơ 034 từ các tỉnh Tây Nguyên cũng đang vào chính vụ sản xuất. Tuy nhiên, giá các loại trái cây này cũng đã giảm hơn một nửa so với những năm trước.
Rau bỏ cho cá, bí bán cho lợn, gà…
Từ cuối năm 2020 đến nay, ngoài hạt tiêu, các loại nông sản khác của Tây Nguyên đều đồng loạt giảm giá. Cuối năm 2020, người trồng rau tại Cư M’Gar, Buôn Đôn (Đắk Lắk), Đắk Song, Tuy Đức (Đắk Nông). Một số vùng của tỉnh Gia Lai… đã phải vứt bỏ hàng ngàn tấn rau quả.
Trước và sau Tết Nguyên đán, giá các loại rau quả như bắp su, khổ qua, xà lách, đậu ve, dưa leo, cà chua… Chỉ bán được từ 5 trăm đồng-1 ngàn đồng/kg. Sau Tết, giá các loại nông sản này có nhích lên song cũng chỉ đạt tối đa 3 ngàn đồng.
Tiền bán không đủ trả công thu hái, hàng loạt nông dân chấp nhận bỏ vườn. Nông dân ở xã Ea Pốc, huyện Cư M’Gar còn chọn “giải pháp” nhổ rau xanh làm phân bón cho cây, cho cá ăn… nhưng vẫn không xuể.
Anh Trần Thiên Phú (thôn 19, xã Cư Bông, huyện Ea Kar) trồng được hơn 20 tấn bí đỏ. Bí chín, thương lái chẳng ai ngó, anh Phú phải ngược xuôi tìm đến các trang trại chăn nuôi chào bán bí cho gia súc, gia cầm. Nhưng cũng không giải quyết hết ruộng bí của mình. “Mỗi ký bí phải bán được hơn 5 ngàn đồng, nông dân mới có lãi. Thế nhưng giờ giá chưa đến 1 ngàn đồng lại không thể bán hết. Thì đương nhiên nông dân chịu lỗ nặng nề”- anh Phú cho biết.
Cũng như anh Phú, chị Nguyễn Thị Thu Thủy ở thôn Phú Phong (xã Ea Drơng, huyện Cư M’gar) năm nay trồng đến 5ha bí. “Tôi và chị gái đã đầu tư hơn 400 triệu đồng vào đây. Tôi mới hái 3ha được hơn 60 tấn, bán chưa được 100 triệu đồng”. Nếu năm ngoái, bơ 034 có giá hơn 40 ngàn đồng/kg. Thì hiện tại chỉ có giá tối đa 25 ngàn đồng/kg. Riêng bơ sáp chỉ bán được 5-6 ngàn đồng/kg.
Tiếp tục “điệp khúc” giải cứu
Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, bí đỏ đến mùa thu hoạch của người nông dân. Các huyện Ea Kar, Cư M’Gar (tỉnh Đắk Lắk) ùn ứ, chẳng mấy thương lái đến thu mua dẫn đến giá thành lao dốc chưa từng thấy. Có thời điểm, giá bí đỏ nằm ở ngưỡng dưới 1.000 đồng/kg. Trong khi mức từ 5.000 đến 6.000 đồng bà con nông dân mới hồi vốn và thu lãi.
Chính quyền các địa phương ở tỉnh Đắk Lắk đã chủ động mở các “chiến dịch” giải cứu. Đặc biệt như vận động cán bộ, công nhân viên chức hay các nhà hảo tâm; doanh nghiệp thu mua với mức chấp nhận được. Đủ cho bà con có lãi hay mở các điểm bán nông sản lưu động để hỗ trợ tiêu thụ…
Thậm chí, chính quyền các cấp huyện Ea H’Leo (Đắk Lắk) hưởng ứng lời kêu gọi tiêu thụ sản phẩm hành tím và bí đỏ do Hội Nông dân tỉnh Đắk Lắk và Hội Nông dân huyện phát động bằng cách cập nhật thông tin lên các trang mạng xã hội Facebook, Zalo tuyên truyền, vận động, kết nối giải cứu nông sản cho bà con nông dân ở huyện Ea Kar. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Nông sản được chuyển đến tận nhà người có nhu cầu với mức khoảng 5.000 đồng/kg.
“Giả cứu” không phải là giải pháp
Ông Nguyễn Văn Lương (huyện Krông Pắk) tâm sự: Việc hỗ trợ giải cứu nông sản của chính quyền rất ý nghĩa với bà con. Trong bối cảnh dịch bệnh. Tuy nhiên, với những người đã đầu tư một nguồn vốn lớn để gieo trồng. Thì cần có thị trường ổn định để tiêu thụ. Chẳng ai mong phải cứ mãi “ngồi trên đống lửa” lo ngại giá thành biến động. Năm nay bơ mất mùa, gia đình tôi phải cưa sạch. Để chuyển đổi cây trồng khác, mất hết vốn liếng.
Tại huyện Cư M’Gar, ông Phạm Quang Mười- Trưởng phòng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn (NNPTNT), cho biết, huyện đang đau đầu với bí đỏ thì giờ tiếp tục tới cây bơ. Giá thấp, đầu ra kém, việc “giải cứu” nếu làm tốt cũng chỉ giúp nông dân thu hồi lại ít vốn.
Ông Nguyễn Hoài Dương, Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Đắk Lắk, cho biết, thời gian qua, chính quyền các địa phương cũng như các tổ chức đoàn thể…Trong tỉnh đã rất nỗ lực để tháo gỡ khó khăn về tiêu thụ nông sản cho người dân.
Tuy nhiên, giải pháp căn cơ nhất là phải kết nối từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Đồng thời, xây dựng được chuỗi giá trị nông sản. Đây là vấn đề trọng tâm của việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp đang được Bộ NNPTNT quan tâm.
Phát triển bền vững giá trị nông sản
UBND tỉnh và Sở NNPTNT cũng đã có nhiều chương trình xoay quanh việc xây dựng chuỗi giá trị nông sản. Theo đó, người nông dân sản xuất ra sản phẩm. Họ phải xác định được thị trường và hiệu quả tiêu thụ. Muốn làm được điều đó thì nông dân phải tham gia gắn kết vào các tổ chức. Để kết nối ngay từ đầu như cây giống, quy trình sản xuất ra sao. Chứng nhận truy xuất nguồn gốc, định giá sản phẩm như thế nào… Đây là vấn đề lâu dài, phải kiên trì thực hiện.
“Chúng tôi đã kiến nghị với Bộ trưởng Bộ NNPTNT và đã được Bộ trưởng việc xây dựng kho dữ liệu về thông tin mùa vụ, sản phẩm và thông tin thị trường để kết nối đưa lên sàn thương mại điện tử; kết nối giữa địa phương với trung ương để giới thiệu với thị trường trong nước biết đến tỉnh, thành nào đang có sản phẩm gì, số lượng bao nhiêu, chất lượng ra sao. Ở chiều ngược lại, trung ương cũng sẽ thông tin lại cho địa phương biết nơi tiêu thụ; tiềm năng tiêu thụ để các bên gặp nhau kết nối. Đây là cách làm cần thiết trong bối cảnh hiện nay”- ông Dương nói.
“Tuy nhiên, trong tương lai, việc xây dựng hợp tác xã tại các vùng. Gắn kết nông dân tạo ra nơi sản xuất tập trung. Đồng nhất về chất lượng, sản lượng đủ lớn, truy xuất nguồn gốc… Đây là cơ sở để kết nối thị trường hình thành nơi tiêu thụ nông sản bền vững nhất”- ông Dương nói thêm.
Ông Phạm Tuấn Anh- Giám đốc Sở NNPTNT tỉnh Đắk Nông cũng nhận định. Giải pháp căn cơ nhất để nâng cao giá trị nông sản. Tránh tình trạng ùn ứ không phải là “giải cứu”. Giải cứu chỉ là giải pháp tình thế. Tăng cường liên kết sản xuất, nâng cao chất lượng nông sản. Đồng thời, kết nối doanh nghiệp tiêu thụ… mới là giải pháp lâu dài.